KARAYOLU TEMEL KAVRAMLARI
KARAYOLU TEMEL KAVRAMLARI
hayvanların yürürlükteki kurallara göre kullanmaları için
oluşturulmuş ve kamunun yararlanmasına açık olarak
yapılandırılmış olan arazi şerididir.
• Karayolu trafiği (Highway traffic): Karayolunun ulaşım
amacı ile her çeşit kara taşıtı (motorlu ve motorsuz)
sürücüsü ile yayalar tarafından belirli kurallar
çerçevesinde kullanılması sonucu üzerinde ortaya çıkan
hareketliliktir.
• Otoyol (Freeway, Motorway): Sadece motorlu taşıtların
kullanabileceği, kenar araziden sürekli bir korkulukla
ayrılan, eşdüzey kavşak içermeyen, tam erişme
kontrollü, iki platformlu ve yüksek standartlı karayoludur.
• Proje hızı (Design speed): Bir karayolu
projelendirilirken, geometrik tasarıma esas olan,
sürücülerin emniyetli bir şekilde sağlayabilecekleri
maksimum hız değeridir.
• Geçki, güzergâh (Location, route): Bir yolun arazi
üzerinde (yeryüzünde) takip ettiği doğrultudur. Geçki düz
ve eğri kısımlardan oluşur.
• Plan (Plan): Tesviye eğrili bir haritada yolun bir yatay
düzlem üzerindeki izdüşümüdür. Yani yolun kuşbakışı
görünüşüdür.• Yol ekseni (Center line): Planda yolun ortasından
geçtiği kabul edilen hattır.
• Aliyman (Alignment): Bir yol ekseninin planda düz
giden kısımlarıdır.
• Yatay kurba (Horizontal curve): Bir yol ekseninin
planda daire yaylarından oluşan eğri kısımlarıdır.
• Geçiş (Birleştirme) eğrisi, rakordman (Transition
curve): Bir yol eksenindeki yatay kurbaların başlangıç ve
bitişine konforu sağlamak maksadıyla yerleştirilen özel
(Klotoid, lemniskat, kübik parabol gibi) eğrilerdir.
• Boykesit (Profile): Yol ekseninin boyuna doğrultudaki
kesitinin açılımıdır. Bu açılımın düşey düzlemdeki
izdüşümüyle arazinin tabii durumu ve arazi üzerindeki
yolun son durumu görülür.
• Düşey kurba (Vertical curve): Yol boykesiti üzerinde
biribirini kesen farklı eğimdeki doğrular arasındaki eğri
kısımlardır. Düşey kurbalar, dairesel ve parabolik olarak
tasarlanırlar.
• Kot, yükselti (Elevation): Dikkate alınan bir noktanın
deniz yüzeyine veya bir kıyas düzlemine olan dik (şakulî)
uzaklığıdır.
• Tesviye eğrisi (Contour line): Düşey düzlemdeki kotları
aynı olan yatay düzlemdeki noktaların üzerinden geçtiği
kabul edilen sürekli eğrilerdir. Diğer bir deyişle, düşey
düzlemdeki yerleri aynı olan yatay düzlemdeki
noktaların, harita üzerindeki kesintisiz izdüşümleridir.
• Tesviye eğrili harita (Contour map): Bir bölgenin
tesviye eğrileriyle tanımlandığı haritasıdır. Karayolu
projelerinin yatay tasarımı tesviye eğrili haritaların
üzerinde yapılır.
•Siyah çizgi (Ground line): Bir yol boykesitindeki tabii
zeminin durumunu kırıklı çizgi şeklinde gösteren hattır.
• Siyah kot (Ground elevation): Yol boykesitindeki bir
noktaya ait tabii zeminin kotudur. Diğer bir deyişle siyah
çizgi üzerindeki herhangi bir noktanın kotudur.
• Kırmızı çizgi (Grade line): Toprak işi sonunda yol
ekseninin boykesitteki halini gösteren doğru ve eğri
kısımlardan meydana gelen hattır.
• Kırmızı kot (Grade elevation): Boykesitteki bir noktaya
ait yolun bitmiş durumundaki kottur. Diğer bir deyişle
kırmızı çizgi üzerindeki herhangi bir noktanın kotudur.
• Toprak işi, tesviye (Earth work, grading): Bir karayolu
projesinin uygulanması sırasında tabii arazi yüzeyinin
belirlenen şekillerde değiştirilip, yol gövdesi ortaya
çıkarılırken zemin üzerinde yapılan kazma (yarma),
doldurma (dolgu), taşıma (taşın) ve sıkıştırma ile ilgili
işlemlerin bütünüdür.
• Yarma (Cut): Toprak işi sırasında yolun kırmızı çizgisi
üzerinde kalan ve kazılması gereken kısımdır. Yarmadan
çıkan toprak ya dolguda kullanılır ya da depoya
gönderilir.
• Dolgu (Fill): Toprak işi sırasında yolun kırmızı çizgisi
altında kalan ve doldurulması gereken kısımdır. Dolguya
ilave edilen malzeme ya yarmadan temin edilir ya da bir
ocaktan ödünç olarak alınır.
• Tesviye yüzeyi (Formation): Toprak işi sonunda ortaya
çıkan ve üstyapı için hazır hale getirilmiş taban yüzeyidir.
• İnce tesviye, reglaj (Finishing): Toprak işi bitirilirken,
yolun istenilen enine ve boyuna eğimi alması için en son
olarak yapılan tesviye işlemidir. Reglajdan sonra hemen
üstyapının inşaasına geçilebilir.
• Drenaj (Drainage): Yeraltı suları ile yüzeysel suların, yol
tesislerine zarar vermeden, en uygun bir şekilde
uzaklaştırılması için yapılan işlemlerdir.
• Altyapı (Sub-grade): Yolun toprak işi sonunda,
projesinde belirlenmiş kot ve enkesit şekline getirilen
kısmıdır. Üstyapının maruz kaldığı bir kısım etkiyi altyapı
karşılar. Drenaj yapıları, köprü, menfez, tünel, viyadük,
istinat ve iksa duvarları, tahkimat gibi sanat yapıları,
şevler altyapı içinde değerlendirilir.
• Üstyapı (Pavement): Karayolu üzerindeki trafik
yüklerinin doğurduğu etkilerin bir bölümünü karşılamak,
bir bölümünü ise emniyetli bir şekilde altyapıya aktarmak
için altyapının üzerine genellikle alttemel, temel ve
kaplama tabakası olarak inşa edilen kısımdır.
• Enkesit (Cross-section): Yol ekseninin herhangi bir
noktasından, eksene dik olarak belirli bir doğru boyunca
alınan kesittir.
• Tip enkesit (Typical cross-section): İnşa edilecek bir
yolun, karar verilmiş standart ölçülerini ve özelliklerini
ayrıntılı olarak gösteren enkesittir. Tip enkesitte,
plâtform, kaplama, şerit, banket, yarma hendeği, varsa
röfüj boyutları; enine eğim, yarma ve dolgu şevlerinin
eğimleri; üstyapı tabakaları, kalınlıkları ve malzeme
cinsleri; kamulaştırma genişliği belirtilir.
• Kaplama tabakası (Surfacing, pavement): Yol platformunun,
banketler arasında kalan ve temel tabakası üzerine inşa edilmiş,
bitümlü karışımlar, beton veya parke taşlarından yapılmış, taşıtlara
uygun bir yuvarlanma yüzeyi teşkil etmek üzere ayrılmış kısmıdır.
• Temel tabakası (Base course): Alttemel ve kaplama tabakası
arasına yerleştirilen, belirli granülometrik ve dayanım özellikleri olan
kum, doğal çakıl ve kırma taş ile bir miktar bağlayıcı ince
malzemeden yapılan, trafik yükünün etkilerini taban zeminine
yayarak aktarmak için serilen tabakadır.
• Alttemel tabakası (Sub-base course): Taban zemini ile temel
tabakası arasına (Altyapının hemen üzerine) yerleştirilen, temel
tabakasına göre daha düşük kalitedeki kum, çakıl, taş kırığı, yüksek
fırın cürufu gibi daneli malzemenin kullanılmasıyla oluşturulan, trafik
yüklerinin taban zeminine aktarılmasında temel tabakasına yardımcı
olan, su ve don etkilerine karşı üstyapının korunmasına katkı
sağlayan tabakadır.
• Baca, Rögar (Manhole): Bordür oluğunda toplanan
yüzeysel suların atıksu veya yağmur suyu kanalına
aktarılması için belirli aralıklarla inşa edilen drenaj
yapısıdır.
• Şev (Side slope): Bir yol enkesitindeki, yarma
kesimlerinde kenar hendeği tabanı ile tabii zemin
arasında; dolgu kesimlerinde platformun dış kenarı ile
tabii zemin arasındaki eğik yüzeydir. İhtiyaca göre çeşitli
eğimlerde yapılır.
• Şev kazığı (Slope stake): Dolgu ve yarma şevlerinin
tabii zemini kestiği etek ve kret noktalarının yerini
belirtmek için kullanılan kazıktır.
Yorumlar
Yorum Gönder